100 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΗΣ ΕΛΕΝΗΣ ΒΑΚΑΛΟ

Η Ελένη Βακαλό, που έφυγε από κοντά μας τον Οκτώβριο του 2001, γεννήθηκε το 1921 στην Κωνσταντινούπολη. Η καταγωγή των γονιών της ήταν από τα Δωδεκάνησα.

Το 1944 παντρεύτηκε το ζωγράφο και σκηνογράφο Γιώργο Βακαλό με τον οποίο απέκτησε ένα γιό, το Μάνο, που ήταν καθηγητής αρχιτεκτονικής στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν (στις Ηνωμένες Πολιτείες), μέχρι τον πρόωρο θάνατό του, τον Οκτώβριο του 2000.

Η Ελένη Βακαλό σπούδασε Αρχαιολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και στη συνέχεια παρακολούθησε μεταπτυχιακά μαθήματα στη Σορβόννη (στο Παρίσι), με ειδίκευση στην Ιστορία της Τέχνης.

Μια πολυσχιδής προσωπικότητα, υπηρέτησε με σθένος και επιτυχία τρεις τομείς της πνευματικής ζωής: την ποίηση, την κριτική των εικαστικών τεχνών και την εκπαίδευση.

Πρωτοεμφανίστηκε στα γράμματα σε πολύ νεαρή ηλικία, το 1945, δημοσιεύοντας τα πρώτα της ποιήματα με την προτροπή του Γκάτσου και του Ελύτη. Στη συνέχεια εξέδωσε 14 ποιητικές συλλογές και, το 1991, τιμήθηκε με το Πρώτο Κρατικό Βραβείο Ποίησης, ενώ ποιήματά της έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες.

Από το 1952 και μέχρι το 1974 εργάστηκε ως κριτικός τέχνης στην εφημερίδα «Τα Νέα», με διακοπή δύο χρόνων στην περίοδο της δικτατορίας. Ήταν επίσης κριτικός τέχνης του περιοδικού «Ζυγός», κατά την πρώτη περίοδο της έκδοσής του από το 1955 ως το 1967. Τα άρθρα της στα «Νέα» επαναδημοσιεύτηκαν σε δίτομη έκδοση το 1996, που τιμήθηκε με το Βραβείο Δοκιμίου της Ακαδημίας Αθηνών (1997).

Το 1957-58 στρέφεται και προς την εκπαίδευση και, μαζί με το σύζυγό της Γιώργο Βακαλό, τον Παναγιώτη Τέτση και τον Φραντζή Φραντζισκάκη δημιούργησαν την πρώτη σχολή Καλών και Εφαρμοσμένων Τεχνών στην Ελλάδα, την Σχολή Βακαλό. Εκεί δίδαξε Ιστορία και Θεωρία της Τέχνης ως το 1990, ενώ παράλληλα ήταν μέλος της διεύθυνσης της Σχολής, θέση που υπηρέτησε ενεργά μέχρι και την τελευταία ημέρα της ζωής της.

Έδωσε πολλές διαλέξεις και δίδαξε ως επισκέπτρια-καθηγήτρια σε πολλά πνευματικά και εκπαιδευτικά ιδρύματα και πανεπιστήμια, στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Ιδιαίτερα δημιουργική ήταν η συνεργασία της με το Πανεπιστήμιο του Πρίνστον, στις Ηνωμένες Πολιτείες, στο οποίο η Ελένη δώρισε μεγάλο μέρος του αρχείου της.

Από το 1994, και μέχρι το τέλος της ζωής της, υπήρξε μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Εθνικής Πινακοθήκης. Πολλές ήταν οι συνεντεύξεις της στον τύπο καθώς και οι συμμετοχές της σε τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές εκπομπές για τα εικαστικά και την ποίηση.

Για τη συνεισφορά της στην εκπαίδευση και τη θεωρία της τέχνης τιμήθηκε με την απονομή του τίτλου του Επίτιμου Διδάκτορος από δύο Πανεπιστήμια, ένα ελληνικό και ένα βρετανικό: της Θεσσαλονίκης το 1998 και του Derby το 2000.

Δείτε το σχετικό αφιέρωμα για τα 100 χρόνια από τη γέννηση της Ελένης Βακαλό στο περιοδικό “ΧΑΡΤΗΣ”